SPIE is sinds enkele jaren verantwoordelijk voor het onderhoud van onder andere de pompen van het Noordzeekanaal. Toen er onlangs een storing aan een van de pompen bleek, is SPIE direct als hoofdaannemer aan de slag gegaan om in een oplossing te voorzien. De defecte pomp is naar een werkplaats van Amsterdam vervoerd en wordt, wanneer gerepareerd, herplaatst. In de tussentijd installeerde SPIE ook nog een tijdelijke pompinstallatie om het werk Rijkswaterstaat zo snel mogelijk te laten continueren.
’Life is what happens to you when you’re making plans.’ Dat overkwam Rijkswaterstaat met het gemaal bij IJmuiden toen in april een van de zes pompen kapot ging. Terwijl de kapotte pomp onderzocht wordt, moeten nu in een rap tempo noodpompen worden geplaatst om droge voeten te houden bij hevige regenval in het Noordzeekanaalgebied en in noord-west Nederland.
,,Het voelt alsof we de Ark van Noach aan het bouwen zijn in tijden van droogte’’, zegt omgevingsmanager Jan Rienstra van Rijkswaterstaat, terwijl werklui met man en macht bezig zijn met de installatie van de eerste pompen bij de Kleine Sluis. Het gemaal stond al op de rol om aangepakt te worden bij een grote renovatieronde. Alleen dat zou pas over een paar jaar gebeuren, en toen ging de pomp stuk. Een enorme domper. Een inschatting van de schade kan Rienstra nog niet maken maar dat zal ’in de miljoenen euro’s’ lopen.
Het gemaal bij het sluiscomplex is van essentieel belang voor het waterbeheer van het noord-west Nederland. Rienstra: ,,Tot de jaren zeventig was er nog geen gemaal nodig, maar daarna ging de zeespiegel stijgen.’’ Dat zorgt er voor dat er te veel water in het Noordzeekanaal terechtkomt, als er niets zou gebeuren. Daarnaast zijn er steeds hevigere regenbuien die zorgen voor een grotere piek van de hoeveelheid af te voeren water. Rienstra: ,,Er waren al vier pompen geplaatst in de jaren zeventig. En in 2004 zijn nog eens twee pompen geplaatst. Een van die pompen heeft het nu begeven.’’
Het gevaarte wordt nu onderzocht in Amsterdam. Voor de zekerheid is ook de andere pomp uit 2004 buiten bedrijf gesteld. ,,Dat doen we zo lang we niet weten wat de oorzaak is van het defect aan de andere pomp.’’ De twee pompen draaien zelden, maar als ze draaien, dan is dat wel noodzakelijk, vertelt Rienstra. ,,Want dan moet er veel water worden afgevoerd, bijvoorbeeld bij felle regenbuien. Dan wil je niet dat de andere pomp het ook begeeft.’’ De twee pompen uit 2004 konden honderd kubieke meter water per seconde afvoeren waarmee het gemaal in totaal 260 kubieke meter per seconde kan lozen. Want als dat niet gebeurt kan het waterpeil in het Noordzeekanaalgebied tot in Amsterdam en in heel noord-west Nederland stijgen bij hevige regenval. Rienstra: ,,Dan heb je zelfs kans dat de grachten moeten worden afgesloten met schotten.’’ Daarom wordt er bij verwachte regenval al eerder gespuid, zodat het waterpeil niet te veel stijgt. Van dreigende overstromingen is geen sprake benadrukt Rijkswaterstaat. ,,Nee, hooguit ontstaat er wateroverlast. Bijvoorbeeld drassige weilanden en akkers. Maar dat wil je niet omdat er dan schade optreedt aan het land. En het voorspuien moet je niet te lang doen omdat een lager waterpeil ook weer schade kan veroorzaken’’, zegt Rienstra.
Die pompcapaciteit om droge voeten te houden moet nu ergens anders vandaan komen. Het waterpeil in het Noordzeekanaal wordt op 40 centimeter onder NAP gehouden. Vandaar dat op twee locaties bij het sluizencomplex pompen worden geïnstalleerd om genoeg capaciteit te houden. Aan de Steigerweg bij de Kleine Sluis is het een drukte van belang. Ondanks de zomervakantie. De eerste groene noodpompen staan er al. ,,Er komen er in totaal zeventien te staan. Bij de Middensluisweg komen ook nog eens veertien pompen te staan.’’ Al met al geen gelukkig scenario. Want dit soort specifieke pompen liggen niet voor het oprapen in Nederland. Rijkswaterstaat beschikt over een aantal eigen pompen voor calamiteiten. ,,We hebben nu de helft van de reservepompen van Rijkswaterstaat hier nodig. De andere helft van de eigen pompen wordt achter de hand gehouden voor mogelijke andere calamiteiten.’’ Het andere deel van de tijdelijke pompen in IJmuiden huurt Rijkswaterstaat.
Bij de installatie wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de omwonenden en het milieu. ,,Ik kan het niet mooier maken dan het is, want de pompen zorgen voor overlast’’, zegt Rienstra. ,,Maar om dat te beperken komen de pompen op een zandbed en op houten planken te staan om geluidsoverlast te voorkomen. Daarnaast komen er speciale hekken die het geluid ook moeten absorberen.’’ Omwonenden ondervinden ook hinder omdat de looproute is afgesloten. De pompen zelf worden aangedreven door dieselaggregaten waarbij is gekozen om deze te laten draaien op de nieuwste vorm van Biodiesel (HVO). Dit zorgt voor een enorme besparing op de CO2 uitstoot van deze installatie. De gehele operatie gaat tien maanden tot een jaar duren, schat Rienstra in.
De scheepvaart kan last krijgen als de pompen straks moeten gaan draaien. Als ze worden gebruikt, ontstaat er een flinke stroming. En de Kleine Sluis is dan niet inzetbaar waardoor schepen door de Zuidersluis of misschien de Middensluis moeten. Vooral recreatievaart kan daar last van krijgen omdat zij moeten wachten als de sluiskolk vol ligt. Rienstra: ,,Ik verwacht dat dat relatief weinig voorkomt omdat er pas in het najaar hevige regen wordt verwacht en er dan weinig recreatievaart is.’’
Rijkswaterstaat belooft om zoveel mogelijk vooraf te communiceren over het gebruik van de noodpompen. ,,Want als het water wordt afgevoerd ontstaat een stevige stroming. Dat kan lastig zijn voor schepen met erts om aan te meren.’’ Ook voor omwonenden is het fijn als ze van te voren horen van overlast. Vergelijkbaar met de buren die vooraf waarschuwen dat ze een feestje houden. ,,Ja, dat is wel hetzelfde principe. Je neemt de overlast niet weg, maar het scheelt al dat je het weet’’, zegt Rienstra. Ook het Nova College krijgt een seintje. ,,De maritieme afdeling oefent hier nogal eens waarbij ze met een groep ’drenkelingen’ in het water een ster moeten uitbeelden zodat helikopters ze makkelijk kunnen vinden bij een reddingsactie. Als er zo’n stroming staat, is dat niet zo veilig.’’
