Deze maand staat in het vakblad Arbo een mooi artikel over de visie van SPIE op het gebied van veiligheid in de industrie. De industrie moet steeds sneller en efficiënter werken. Bovendien staan er veel vacatures open. Daardoor doen industriële bedrijven vaak een beroep op de flexibele schil. Dat vraagt om extra aandacht voor het veiligheidsklimaat, zegt Joop Hekkelaan.
Joop Hekkelaan is ex-commercieel directeur Industry Services van technisch dienstverlener SPIE: “Sociale innovatie in veiligheid is belangrijk om ervoor te zorgen dat het aantal ernstige arbeidsongevallen afneemt. Dit start met de betrokkenheid en bewustwording van medewerkers en vraagt om een ketenbreed leerproces.” Want om zich heen ziet Hekkelaan de veiligheidsrisico’s toenemen.
“Om de economische groei te waarborgen moet de productiviteit omhoog. Ook maakt onze branche veel gebruik van een flexibele schil, met name voor de opvang van piekperiodes. Veel van die flexibele medewerkers komen uit Oost- en Zuid-Europa. Zij beheersen de Engelse taal niet altijd even goed. Dat zorgt soms voor problemen op de werkvloer die gevaarlijke situaties kunnen veroorzaken.”
- Geef eenduidig aan wat de verwachtingen zijn. Welk gedrag is acceptabel en welk gedrag niet?
- Vergroot het besef dat je in je werk niet alleen verantwoordelijkheid hebt voor jezelf, maar ook voor elkaar.
- Maak de risico’s specifiek en tastbaar en speel in op gevoel en emoties. Dit spreekt mensen meer aan.
- Geef medewerkers de ruimte om verantwoordelijkheid te nemen voor het identificeren en beheersen van risico’s.
- Bouw checks in op de werkvloer met vragen. Hebben we de elektriciteit afgeschakeld? Zijn chemische vloeistoffen verwijderd? Is de mechanische energie uit het systeem?
Volgens Hekkelaan biedt sociale innovatie volop handvatten om de juiste antwoorden op veiligheidsuitdagingen te vinden. Sociale innovatie duidt op vernieuwingsprocessen op het gebied van samenwerking binnen bedrijven. Dat kan bijvoorbeeld ter verbetering van de productie zijn of – zoals in dit geval – ter verbetering van de veiligheid. “De cultuur en het veiligheidsbewustzijn zijn de belangrijkste factoren in het veiligheidsgedrag van mensen. Communicatie, afstemming, toezicht en adequaat reageren op onverwachte situaties zijn positief van invloed op het veiligheidsgedrag. Een open houding en actieve kennisdeling, dat is waar het om draait bij sociale innovatie in veiligheid.”
Veiligheidsbesef
Technisch dienstverlener SPIE doet veel onderhoudsstops in de petrochemie. “Dan werk je soms met wel duizend man extra op een site. Omdat er voor de stop productiewerkzaamheden worden stilgelegd, moet het onderhoud zo efficiënt en zorgvuldig mogelijk plaatsvinden. Maar hoe zorg je dat al die flexmedewerkers volledig up and running zijn voor een werkperiode van twee of drie weken? Dat ze volledig getraind zijn en hetzelfde veiligheidsbesef hebben als de andere medewerkers aan de onderhoudsstop? Dat is nu waar het in onze keten steeds meer wringt.” De ervaring leert dat zowel eigen als ingeleende medewerkers op de werkvloer meer risico lopen betrokken te raken bij onveilige situaties. Dit begint bij relatief gemakkelijk te vermijden ongevallen met bijvoorbeeld een loszittende tegel als oorzaak, tot ernstiger incidenten door het nemen van short-cuts. Grote risico’s voor SPIE zijn bijvoorbeeld het werken met elektriciteit en systemen die tijdens normaal bedrijf onder druk staan.”
Aanspreken
Is het mogelijk dat iedereen hetzelfde basisbesef bereikt? Hekkelaan denkt van wel. “SPIE heeft hiervoor een op houding en gedrag gericht veiligheidsprogramma ontwikkeld. Een belangrijk aandachtspunt is elkaar aanspreken op onveilig gedrag. Hiervoor krijgen alle medewerkers een training met rollenspellen, toolbox meetings, workshops en werkplekinterventies. We zien dat mensen uit andere culturen elkaar minder snel aanspreken. Ook worden ze soms boos als ze worden aangesproken. We leren onze medewerkers hiermee om te gaan, zodat ze zich niet laten weerhouden van het geven van feedback. We nemen flexwerkers ook altijd mee in onze veiligheidsprogramma’s. Ze krijgen een basiscursus veiligheid en een instructie over onze Life Saving Rules, in het algemeen en specifiek voor de projectlocatie.”
Uit de comfortzone
Alertheid, dat is de essentie van sociale innovatie in veiligheid. “Sommige incidenten in onze branche worden voorkomen doordat mensen alerter zijn. In een industriële omgeving moet je je ervan bewust zijn dat dingen om je heen veranderen. In overdreven gereguleerde omgevingen kunnen mensen in een soort comfortzone komen waardoor ze minder alert zijn. En dat is ook weer een risico voor hun omgeving.” “Een goed initiatief is de Veiligheidsladder die ProRail heeft ontwikkeld om de veiligheidscultuur in organisaties te meten en verbeteren”, vindt Hekkelaan. Die ladder geeft concrete handvatten voor het opzetten, implementeren en toetsen van elementen voor veilig werken en het borgen van veilig gedrag in de cultuur. Het ultieme doel is de implementatie van een veiligheidscultuur in de hele keten. Dus van (onder)leverancier tot opdrachtgever en uiteindelijk de hele branche.”
Ketensamenwerking
Hekkelaan benadrukt dat het inlenende bedrijf, het detacheringsbureau en de opdrachtgever allemaal medeverantwoordelijk zijn voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers. “Daarom is een goede samenwerking tussen deze partijen noodzakelijk. Dat begint bij een dialoog en afspraken over wat we van elkaar verwachten, ook bijvoorbeeld over het trainen van flexkrachten. Door best practices te delen is veel te winnen.“ Hij vertelt enthousiast over de Deltalinqs Training Plant in de Rotterdamse haven. “Hier krijgen medewerkers voor de procesindustrie trainingen om zo efficiënt mogelijk en volgens de hoogste en meest actuele veiligheidseisen te werken. In een realistische setting volgen ze praktijkgerichte trainingen in veiligheid en risicobeheersing. SPIE maakte de 3D-animatie en was verantwoordelijk voor de detailengineering. Het overkoepelende doel is een gegarandeerd basisniveau veiligheid. Maar techniekstudenten enthousiasmeren was voor ons ook een belangrijke reden om mee te doen. Uiteindelijk draagt het terugdringen van het tekort aan mensen immers bij aan veiligheid.”
Verantwoordelijkheid
“Alle ingrediënten voor een proactieve veiligheidsinstelling zijn er. Nu moeten we er met de keten nog een goed recept van maken”, concludeert Hekkelaan. “Samen nadenken over het vormgeven van veiligheidsbeheersing is goed. Daarin hebben directie en management een belangrijke rol. Meer regels is killing voor sociale innovatie. Want ervaren mensen te veel betuttelen, dan schakelen ze hun capaciteiten terug naar een lagere stand. Je wilt dat veilig moeten werken verandert in veilig willen werken. En dat mensen de ruimte krijgen om verantwoordelijkheid te nemen. Dit past bij een sociaal innovatieve keten en is hard nodig. Want elk risico is er één te veel.”
Cijfers
Op 20 maart raakten vier mensen gewond bij een explosie in een kook- en gasfabriek van Tata Steel. Als je de cijfers van de Inspectie SZW erop nakijkt, blijkt dat het aantal meldingen van een arbeidsongeval in 2018 met vier procent is gestegen: van 4.212 in 2017 naar 4.368 in 2018. Ook zorgwekkend is de stijging van het aantal dodelijke slachtoffers. In 2018 registreerde de Inspectie 71 doden bij 70 arbeidsongevallen, 17 meer dan een jaar eerder. De meeste fatale ongelukken vonden plaats in de logistiek, bouw, handel en industrie.
